تفسیر به رأی از منظر روایات

در این نوشتار، ابتدا متون دینی مرتبط با مسئله تفسیر به رأی و نکوهش آن از منابع شیعی و سنّی و آیات قرآنی جستوجو و سپس آرای علمای اسلامی در شرح این مفهوم، بررسی شده است و درنهایت، شناخت تفسیر به رأی با بهره گیری از مفاد روایات و قراین لغوی و تاریخی صورت گرفته و نتیجه آن شده است که مراد از «تفسیر به رأی» در فرهنگ روایی، شیوه ای نکوهیده در شرح و بیان آیات الهی است. درباره وجود تفسیر به رأی در روایات، از چهار منظر: تفسیر به رأی به لحاظ مصدر، غایت، موضوع و یا به لحاظ نحوه بیان، مورد ارزیابی قرار گرفت و دریافتیم که تفسیر به رأی را باید مفهومی عام شمرد که به روش نکوهیده فهم و تفسیر قرآن مربوط است; اعم از آنکه به لحاظ مصدر و تکیه گاه غیرمعتبر باشد، یا به لحاظ غایت و غرضِ ناروایی صورت گیرد، که این معنا در همه انواع آیات جاری است و بیانات ظنی و احتمالی را نیز می تواند شامل شود.